Prawo aborcyjne w Polsce i na świecie

Prawo aborcyjne w Polsce

Aborcja, znana i praktykowana od czasów starożytnych, oznacza przerwanie ciąży poprzez usunięcie zarodka lub płodu z macicy. Należy rozróżnić aborcję od poronienia, które  nazywa się poronieniem samoistnym do 20 lub 22 tygodnia ciąży (według różnych definicji), po czym w późniejszym czasie nazywa się porodem przedwczesnym.

Zmiany w prawie aborcyjnym w Polsce to dość świeża sprawa, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że poprzednie regulacje w Polsce obowiązywały już ponad ćwierć wieku. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodów ludzkich i dopuszczalnych warunkach przerywania ciąży (art. 4a ust. 1) stanowi, że lekarz może dokonać przerwania ciąży tylko wtedy, gdy:

ciąża stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, badania prenatalne lub inne badania medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo uszkodzenia płodu lub gdy uzasadnione jest podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

Postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r. art. 4a ust. 1 został zastąpiony przez art. 30 i art. 31s 3 Konstytucji RP, w  polskim prawie istnieją obecnie tylko dwie przesłanki do przerwania ciąży. Są to:

• sytuacja gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej
• gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że ciążą powstała w wyniku czynu zabronionego.

Nowe prawo uniemożliwia aborcję w przypadku ciężkich wad wrodzonych. W uzasadnieniu swojego wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził: możliwość wystąpienia poważnych i nieodwracalnych dysfunkcji płodu lub zagrażającej życiu nieuleczalnej choroby nie jest wystarczającym uzasadnieniem deprywacji prenatalnej. Samo pokazanie ukrytego ciężaru błędów dziecka jest eugeniczne. Co ważne, prawo przewiduje kary dla tych, którzy dokonują, asystują lub powodują aborcję u kobiety w ciąży, ale sama kobieta nie ponosi odpowiedzialności za aborcję. W odniesieniu do ograniczeń prawa aborcyjnego Polska należy obecnie do grupy krajów o zaostrzonych przepisach dotyczących dopuszczalności aborcji. Co ciekawe, podobne prawo aborcyjne obowiązywało już w Polsce w czasach II RP, a dokładniej w 1932 roku. Kwestia aborcji została wówczas unormowana w Kodeksie karnym, a przerwanie ciąży było dozwolone również w tych dwóch przypadkach.

Prawo aborcyjne w Europie

Europa jest bardzo zróżnicowana, jeśli chodzi o przepisy dotyczące aborcji. Wiele krajów europejskich zezwala na legalną aborcję w określonych okolicznościach, ale w Szwecji, Norwegii, Grecji, Wielkiej Brytanii, Słowacji itp. Aborcja może być legalnie wykonana bez podania przyczyny (do dobrze określonego tygodnia ciąży). Powodem dopuszczalności aborcji w niektórych krajach jest trudna sytuacja ekonomiczna i społeczna kobiet w ciąży. Z kolei niektóre kraje europejskie w żadnym wypadku nie zezwalają na aborcję. Tak jest w przypadku Malty i Watykanu. Sytuacja jest jednak bardzo dynamiczna, np. w 2021 roku mieszkańcy San Marino głosowali w referendum za liberalizacją bardzo restrykcyjnych przepisów aborcyjnych, które obowiązywały  od ponad 150 lat i nie zezwalały w żadnym przypadku na aborcję.

Prawo aborcyjne w Ameryce Północnej i Południowej

Ameryka Północna jest również podzielona w kwestii aborcji. W czerwcu tego roku Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych ustanowił głośny precedens w sprawie Roe przeciwko Wade, gwarantujący konstytucyjne prawo kobiety do aborcji. Aborcja jest obecnie uważana za nielegalną w niektórych stanach, a niektóre przygotowują się do zmiany prawa. Eksperci twierdzą, że dostęp do aborcji zostanie ograniczony w co najmniej połowie wszystkich stanów. Jednak niektórzy urzędnicy państwowi, jak np. burmistrz Nowego Jorku zadeklarował, że aborcja pozostanie tutaj legalna.

Z kolei w 2021 roku Sąd Najwyższy Meksyku orzekł, że kara za aborcję w tym kraju jest niezgodna z konstytucją, a przepisy dotyczące aborcji różnią się w zależności od stanu. Wręcz przeciwnie, bo  w Kanadzie aborcja jest uważana za zabieg medyczny, w pełni refundowany przez państwo , wykonany  na życzenie kobiety ciężarnej na każdym etapie ciąży. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja  w Ameryce Południowej, gdzie  wiele krajów może nakładać kary na kobiety za nielegalne aborcje. Chile ma najbardziej rygorystyczne przepisy aborcyjne, które całkowicie zakazują aborcji, podczas gdy Urugwaj i Argentyna to przykłady krajów, które w pełni zezwalają na aborcję do określonego  tygodnia ciąży.

Prawo aborcyjne w Azji i na Bliskim Wschodzie

Aborcja jest legalna w Rosji do 12 tygodnia ciąży i wykonywana jest na prośbę kobiety. Chińskie kobiety mogą legalnie dokonać aborcji do trzeciego miesiąca ciąży, jeśli mają pozwolenie zdrowotne i nie przeszły podobnych procedur w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Filipiny z kolei są bardzo restrykcyjne, jeśli chodzi o aborcję, dopuszczając ją tylko w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia.

Żaden kraj na Bliskim Wschodzie nie wyeliminował całkowicie aborcji. Podejście Turcji jest szczególnie liberalne, dopuszcza aborcję z dowolnego powodu do 10 tygodnia ciąży, ale wymaga od zamężnych kobiet uzyskania zgody współmałżonka. Prawo irańskie określa, w jakich okolicznościach dopuszcza się aborcję, ale nie zezwala na aborcję w wyniku gwałtu. Arabia Saudyjska, Jemen i Syria legalizują aborcje zagrażające życiu i zdrowiu kobiety, takie jak ciąże w wyniku uszkodzenia płodu czy gwałtu.